Mercuriositeit

Deel 1: First sight
Leiden, zaterdagavond 25 april 2015

Allemaal leuk en aardig, dat deepskygedoe bij maanloze nacht, maar om nou in de tussentijd op een end hout te gaan zitten bijten levert mij toch teveel afkickverschijnselen op. Het begint om den drommel wel op een maandcyclus te lijken met een lastige periode rond volle maan. Ga ik mijn vrouw toch nog begrijpen na al die jaren.

Enfin, tijd dus om het even over een heel andere boeg te gooien. Een gapende lacune in mijn korte doch hevige waarneemhistorie is nog altijd de planeet Mercurius, die ik onlangs nog heb aangedragen als meest irritante object. Nu ben ik er niet geheel zeker van of het wel gepast is om hier een heel waarneemverslag aan te wijden maar omdat dit wat mij betreft toch wel een bescheiden mijlpaal is neem ik het risico.
Het is leuk hoor, om een quasar in het vizier te nemen die 2.5 miljard lichtjaar hier vandaan staat, maar om dan een planeet niet te hebben gezien die bij wijze van spreken om de hoek staat gaat dan wringen. OK, een afstand van gemiddeld 77 miljoen kilometer is nog steeds niet naast te deur. Als je het zou moeten lopen zou ik toch liever de bus nemen. Maar op kosmische schaal is het natuurlijk peanuts.

Laat er nu net een periode zijn aangebroken waarin de verdwaalde Jupitermaan waarneembaar is. Zo zit ik mij dan op een grijze zaterdagmiddag rustig voor te bereiden op de jacht. Om een uur of drie klaart het echter op en ongeduldig als ik ben besluit ik mijn geplande Mercuriusjacht – die gepland stond voor de grootste elongatie op 5 mei – te vervroegen naar nu. Tegen negenen loop ik gewapend met de bino naar een plek die me het meest geschikt leek om de westelijke horizon te overzien: het fiets- en spoorviaduct over de Haarlemmertrekvaart dichtbij het centraal station. De horizon blijkt inderdaad goed vrij van obstakels als bomen en gebouwen, maar aangezien het viervoudige spoor zich aan de westkant van het viaduct bevindt kijk ik wel tegen een woud van palen en bovenleidingkabels aan. De zon is nog net niet onder en de maan is duidelijk zichtbaar. Na enige tijd weet ik ook Venus te ontwaren tussen twee bovenleidingkabels. Mercurius kan ik echter niet spotten, ook niet na langdurig turen met de bino.

Daarom concludeer ik dat het waarschijnlijk nog te licht is aan de horizon en dat deze lokatie ook niet je van het is. Onderweg terug naar huis besluit ik om het anders te gaan aanpakken. Vlakbij huis is een braakliggend terrein waarvan het uitzicht op het westen nog lang niet slecht blijkt te zijn. Verder van het spoor, en ook een heel stuk ongehinderd door bomen en gebouwen. Daar besluit ik neer te strijken, niet alleen met de bino maar ook met de reisdob, waarvan ik het statief onlangs zodanig heb aangepast dat hij in– en uitgeklapt kan worden zonder gedoe met vleugelmoeren.
Voorzien van mijn luchtmobiele waarneemuitrusting neem ik rond kwart over negen plaats op het terrein en begin opnieuw te speuren. Jupiter – nu te zien, Maan, Venus, plek waar de zon net onder is.
Heen en weer scan ik de overgang van geel naar blauw in het West-noord-westen.

Dan opeens, hebbes. Een kleine witte stip verschijnt in beeld. En het moet hem zijn, want iets anders van die magnitude is er niet in die contreien. Duidelijk zichtbaar is de planeet, en ik probeer de precieze plaats te lokaliseren. Vanaf een paal van de bovenleiding van het spoor, vier palen omhoog en één naar rechts. Geconcentreerd turen en pling, daar verschijnt de Benjaminbal met het blote oog. Mooi staan de planeten op een rij: Jupiter, Venus en Mercurius, met de maan als aanvoerder.
Dan besluit ik een stap op te schalen in het geweldsspectrum: de RDF van de statiefelf mikken, en daar staat de horizonhugger in beeld op 25x. Oculairwissel naar 62x, en met Barlow op 125x. Nu is de seeing op zo’n 5° boven de horizon natuurlijk niet geweldig maar ik meen de kimknuffelknikker toch af en toe duidelijk als halve naar de zon toegekeerde cirkel te zien. Daarmee heb ik alle planeten in het zonnestelsel tenminste één keer gezien. Ik ben een tevreden mens.
Nog even richt ik de 4.5″ Dob op Jupiter, en zie ik daar nou de GRS met dit ding…?

Nu gaat het wellicht te ver om ook nog uit te weiden over de staart die deze sessie thuis nog krijgt met de 10” Dob op Jupiter met wat blijkt een uitstekende seeing. Dat zal ik dan ook niet doen, om dit verhaal niet nodeloos lang te maken. Integendeel, ik zal mij onthouden van het beschrijven van de ragfijne details op de nougatschijf op 188x en 235x met een schitterende GRS en schuin tegenoverliggende tangofestoon, en over hoe blij ik dan ben met dat volgplatform op dit soort vergrotingen. Ook zal ik verder niet ingaan op de haarscherpe details op de maan, met name de mooie onregelmatigheden op Mare Serenitatis en de mooie rille Rima Hyginus. Verder zal ik me ook inhouden om niet in detail te treden over het fraaie Brilkraterduo Cyrillus-Catharina met aanhangende Theophilus, en de daaronder liggende Boog van Legolas (Rupes Altai).

Laat ik volstaan met te zeggen dat deze zeer onverwachtse extended backyardsessie mij weer de nodige endorfines heeft opgeleverd om de rest van de maand door te komen.