Kort en goed

Breezanddijk, zaterdagavond 20 mei 2017

Een gitzwarte stip tekent zich af aan de noordwestrand van de planeetbol. Het is rond half elf en waarschijnlijk is het de schaduw van Ganymedes. Het is nog lang niet donker en Jupiter heeft het monopoly over het firmament. Alle tijd voor koffie, collimatie en gezelligheid, met onze nachtploeg van zes man sterk.

Een klein uur later, het is al tegen twaalven. In mei zijn de nachten kort, maar evenzeer de moeite waard. Ik probeer komeet C/2015 V2 (Johnson) te vinden met de verrekijker, op mijn rug liggend tegen de dijk. Helaas krijg ik hem niet te zien. In de Dob heb ik meer succes, en ook in de zoeker is de komeet goed te zien. Hier maakt een stilstaand beeld dus het verschil. In het oculair is een heldere vlek met een dito kern te zien; een staart kan ik er niet uithalen op de plek waar hij moet zijn. Achteraf blijkt de komeet twee staarten te hebben, en misschien dat ik die tweede wel vaag heb gezien. Martijn, die ook even meekeek zag hem in elk geval wel.

Deze avond ben ik van plan de supernova in NGC6946 op te zoeken maar Esther is me al voor. De verre explosie is niet te missen; het beeld van de detailkaart is duidelijk herkenbaar in het oculair van haar Canopus. Terug bij mijn eigen kijker ga ik op zoek naar het edge-on-stelsel NGC3735, in Draco, vlakbij Giausar (hoe spreek je dat uit? Ik maak er in gedachten Dzjausar van). In beeld verschijnt een subtiel, langgerekt stelsel met een heldere kern. Een stuk minder spectaculair dan NGC4565, the Needle Galaxy die ik even bij Martijn door zijn kersverse 40 cm Alkaid mag bewonderen. Maar toch heeft zo’n subtiel stelsel ook zijn charme.

Niet ver daarvandaan in Camelopardalis richt ik de kijker op IC3568, the Lemon Slice nebula. De planetaire nevel blijkt in het ocualir erg helder; ik vergroot flink met de 8 mm Planetary met 2.25x Barlow. Op 350x is een heldere kern te zien (de centrale ster?) plus een wat rommelige, eveneens heldere halo. Op foto’s zie ik achteraf dat de nevel nog een tweede, minder heldere halo heeft maar die heb ik gemist. Mooi voor de volgende keer.

Martijn trakteert ons op een blik op bolhoop M3, en die is in zijn kanon zonder meer spectaculair. Opgeloste sterren tot in de kern, fraai! Vanuit het westen trekt een heel zwart wolkenpakket binnen; ik zwiep de kijker naar Lyra die nog onbedekt is. Showpiece M57 is snel gevonden en ik geniet nog even van de ovale ring.

Gelukkig is de bewolking van voorbijgaande aard en na gezellig te hebben bijgepraat kunnen we onze jacht vervolgen. Voor mij wordt dat NGC5557 in Bootes, die in de IDSA foutief vermeld staat als the “X-rated Galaxy”. Er verschijnt een rond stelsel met een heldere kern in beeld. Maar Skysafari zegt dat hij ovaal is en nu ik dat weet denk ik het ook te zien. Vlakbij staan de echte X-rated galaxies, NGC5544 en NGC5545 . Gelukkig weet ik dat het er twee zijn, dus weet ik wat ik moet verwachten. En inderdaad, na heel intensief perifeer kijken zie ik dat het om twee stelsels gaat, een ronde en een langwerpige. Heel gestyleerd X-rated.

Inmiddels is de avond gevorderd en staat Cygnus hoog aan de hemel. Tijd om de supernova zelf op te zoeken. In eerste instantie heb ik fireworks galaxy NGC6946 mooi in een widefield-beeldveld samen met open cluster NGC6939, een prachtig gezicht. Dan zoom ik in op het stelsel bij 156x, en is de supernova AT2017eaw eenvoudig te vinden. Omdat mijn detailkaart afkomstig is van de AAVSO, staan er referentiesterren bij, al zijn het er niet veel. Vanuit de lange driehoek waar de supernova naast staat, ontspringt een boog van sterren waaronder een van magnitude 12.0 en een van 13.0. Ik vind dat de supernova qua helderheid tussen die twee in zit en schat hem op magnitude 12.5.

In Hercules ga ik op zoek naar Abell 2151, het Hercules Galaxy Cluster. Van de vele stelsels die hier moeten zijn zie ik er twee: waarschijnlijk NGC 6041A en NGC6141A. Ik krijg het een beetje warm. Aperture fever. Dichtbij, over de grens met Serpens, staat een ander cluster: Seyfert’s Sextet. Perifeer zie ik een vormeloos iets, wat waarschijnlijk de drie helderste stelsels zijn. Het zal dan gaan om NGC6027A, B en C? Ik kan ze niet onderscheiden, ook niet op hogere vergroting, maar dat er iets zit is duidelijk.
Terug in Hercules ga ik op zoek naar NGC6058. Daar kom ik onderweg M13 tegen, en die maakt opnieuw indruk onder de donkere hemel van de Waddenzee. Daarvandaan is NGC6058 snel gevonden, een struise planetaire nevel. Het object toont groot als een kleine planeet, met een heldere kern en halo.

Inmiddels is Esther door haar waarneemlijst heen en ik omdat ik die Lemon Slice wel eens door een 40 cm wil zien suggereer ik dit object. En mooi dat ie is in dat kanon, een stuk groter en helderder nog. Zelf ga ik verder in Ophiuchus, want dat sterrenbeeld staat nu mooi hoog in het zuiden. De reis gaat naar exoot Nassau 1, en ik wil de starhop beginnen vanaf ζ Oph, de ster in het midden van de onderkant van het sterrenbeeld. Maar Saturnus neemt me in de maling omdat die keurig in de rij is gaan staan. Zodoende Zie ik Saturnus voor Sabik aan en Sabik voor ζ Oph. Gek, dat die asterismes niet kloppen. Enfin, nadat ik mijn vergissing doorheb en mezelf even heb uitgelachen, werk ik mezelf omhoog naar Nassau en kom onderweg M10 tegen. Leuk, in widefield als opgeloste sterren te zien, die bolhopen in Ophiuchus ga ik toch nog eens opnieuw onder de loupe nemen. Maar nu wordt het Nassau 1, en al snel heb ik het object te pakken. Denk ik, want hij is wel heel stellair. Achteraf blijkt dat ik waarschijnlijk gewoon naar de helderder magnitude 11.7-ster GSC5069-0731 heb zitten kijken en Nassau finaal heb gemist. Beginnersfout, zal ik maar zeggen. Volgende keer in de herkansing.

Ik sluit af met Saturnus. De seeing is verbazend goed bij zijn lage stand, en bij vlagen is een haarfijne Cassinischeiding te zien en mooie wolkenbanden, vooral een bruine op de equator. Ook zijn er een hoop manen te zien, één vlakbij de planeet. Tethys? Jan laat ons nog een hele mooi Crescent Nebula zien. Tenslotte schittert Saturnus nog mooier in de 40 cm kijker van Nathan, hier is zelfs nog meer detail te zien, en meer manen vlakbij de planeet.

Inmiddels is het half vier en wordt het alweer licht in het oosten: tijd om in te pakken. Om vijf uur ben ik thuis en kan ik terugkijken op een korte maar goede nacht.